TẮM TIÊN
Tục "tắm tiên" của người vùng cao đã có từ lâu không chỉ có ở miền Tây Bắc mà còn có ở Nghĩa Lộ và vùng Đất tổ .
Đây là một nét đẹp văn hóa. Nó là nguồn cảm hứng cho thi ca, nhạc, họa.( Điển hình là bài EM TẮM của Bạc Văn Ùi)
Ngày nay quan niệm về việc "tắm tiên" thế nào ,có nên bảo tồn và phát huy hay không là vấn đề cần bàn.
Mời các bạn đọc bài và thưởng lãm một vài cảnh "tắm tiên" Sau đó nếu có nhã hứng thì đề thơ cho ảnh hoặc xin mời họa bài TẮM TIÊN Ở ĐẤT TỔ ở cuối bài này.1Đến Tây Bắc, bên con sông Nậm Nhé, ta có thể nhận ra bản Thái qua những đặc điểm như cọn nước, cối nước, những điệu múa xoè liên tục bất tận và cả những mó nước yên bình kín đáo, nơi những cô gái dân tộc Thái thả mình vào dòng nước trong xanh mát lạnh.Thật khó tưởng tượng nổi khi trên các khe nước, suối nguồn của Mường Pồn, Mường Lay, Mường Tè, thị xã Lai Châu mất đi bóng dáng của con gái Thái đi "tắc nặm" (vác nước), "pây áp nậm" (đi tắm suối)? Nếu thế thì khác gì núi rừng Tây Bắc không còn hoa ban. Người Thái rất coi trọng những nguồn nước xung quanh họ và coi đó như một sản vật linh thiêng mà thần linh ban tặng. Những nét sinh hoạt của người Thái đều gắn liền với dòng nước từ giã gạo, ăn uống, giết mổ và cả việc tắm táp.Con gái Thái rất kín đáo nhưng giỏi giang, nếu bạn lên Lai Châu sẽ gặp không ít các cô gái Thái lái máy cày làm đất trên cánh đồng Mường Thanh, hướng dẫn thăm hầm Ðờ Cát và giao dịch đổi ngoại tệ cho du khách ở sân bay Ðiện Biên Phủ.
Nhiều áng văn thơ, ca khúc như: Tiễn dặn người yêu - (trường ca dân tộc Thái), Nhớ vợ, Em tắm, đều lấy bối cảnh sông suối để ca ngợi vẻ đẹp của người con gái Thái. Bài thơ Em tắm của Bạc Văn Ùi, dân tộc Thái, được bình chọn là một trong 100 bài thơ hay nhất của thế kỷ hai mươi:
6Ở một nơi khác: người Thái ở Tú Lệ (Yên Bái) ngày nay vẫn giữ nét sinh hoạt truyền thống tắm hồn nhiên bên dòng suối Tú Lệ và trở thành những nàng tiên giữa trời đất.Lữ khách tới đây cũng có thể cùng tắm, các chàng trai cũng được phép tắm chung, được hòa mình vui đùa giữa thiên nhiên, nghỉ ngơi hay thư giãn. Tuy nhiên tuyệt đối phải giữ khoảng cách và không được có những hành vi xấu, nếu không sẽ bị trai bản và chính quyền trừng phạt.7Không chỉ ở Tây Bắc mà ở nhiều vùng cao khác, cả ở Tây nguyên: phụ nữ vẫn khỏa trần tắm suối sau buổi lao động cực nhọc trên rẫy. Ở nhiều nơi vào buổi chiều tà, hàng chục sơn nữ bỏ công cụ lao động trên những tảng đá lớn rồi hồn nhiên trút xiêm y như chốn không người. Các sơn nữ phơi làn da trắng ngần ngồi trên tảng đá, khua chân dưới nước, nói cười rổn rảng, khiến cảnh đại ngàn âm u trở nên đẹp như một câu chuyện cổ tích, đó thực là một bức họa thiên nhiên tuyệt tác. Nhìn từ xa mọi thứ đều mờ ảo trước mắt, chỉ có làn da của các sơn nữ là nổi bật giữa cảnh hoang sơ chập choạng trong bóng chiều tà... khiến dòng suối già nua, trầm mặc cũng trở nên lung linh, huyền ảo. Nếu tình cờ xuất hiện người lạ, các sơn nữ vơ vội quần áo mặc ngay dưới nước hoặc núp sau những tảng đá.Văn minh ngày nay đã vào tận những bản làng xa xôi hẻo lánh cộng với những ánh mắt tò mò của người miền xuôi khiến nhiều phong tục, tập quán của đồng bào mất đi, trong đó, tục tắm suối cũng mai một rất nhanh.8Mà cũng phải: người miền xuôi tò mò, trố mắt nhìn đăm đăm rồi chụp ảnh phổ biến trong cộng đồng kèm với những dòng bàn tán không mấy hay ho.Chính cái sự quá đà này đã khiến người vùng cao ngày nay kín đáo hơn, tránh né hơn khi tắm tiên. Giờ đây, tìm được một con suối, nơi mà các thiếu nữ khỏa tấm thân ngọc ngà trong làn nước trong mát hiếm dần.Có lẽ tắm suối đã góp phần làm nên bản sắc văn hóa dân tộc cần bảo tồn. Suy cho cùng thì loại trừ suy nghĩ dung tục, có lẽ “tắm tiên” là phương pháp tốt nhất để con người hòa mình với thiên nhiên một cách trọn vẹn nhất, ai tắm mà không phải khỏa thân?Ở thành phố: người đông đúc, nhà san sát nhau nên trong một cắn hộ có đầy đủ các tiện nghi từ nhà vệ sinh, nhà bếp đến nhà tắm... thì giữa chốn rừng núi bao la ít người: nhà tắm là một con suối trong vắt chảy từ đỉnh cao khác gì một phòng tắm đầy đủ tiện nghi giữa thiên nhiên hoang sơ hùng vĩ?9
< Tắm tiên không chỉ ở Tây bắc mà vẫn vòn ở Nghĩa Lộ, Tú Lệ...Nếu trân trọng phong tục cổ truyền, nếu biết nhìn sự việc dưới ánh mắt nghệ thuật, biết chiêm ngưỡng vẻ đẹp của suối nguồn Tây Bắc, Tây nguyên trong một chiều các cô sơn nữ tắm tiên thì bạn sẽ thấy lòng mình trong sáng, thanh cao hơn như được hòa mình cùng đất trời và người của vùng cao huyền thoại.10Người ta vẫn kháo nhau, lên Tây Bắc mà xem con gái Thái tắm tiên. Con gái Thái da trắng như hoa ban, uyển chuyển với những đường cong tuyệt mỹ. Con gái Thái dịu dàng, hiền thục… Mới nghe có vẻ như thô và phàm tục, nhưng với những người đã từng ở Tây Bắc, hoặc am hiểu văn hóa Thái thì cảnh con gái Thái tắm tiên là một phần không thể tách rời trong văn hóa Thái và nếu thiếu cảnh trữ tình, nên thơ ấy, suối ngàn Tây Bắc sẽ kém đi vẻ lung linh huyền ảo. Tây Bắc sẽ phần nào kém đi vẻ đẹp dung dị nhưng vô cùng lãng mạn, nên thơ.11
Người ta đi ngắm các cô gái hòa mình với thiên nhiên đậm chất hoang sơ và huyền thoại như ngắm ánh bình minh trong sương sớm, ngắm hoa ban khoe sắc mùa xuân, hay thả hồn trong một tiếng chim lảnh lót đầu non, chẳng khác nào được nồng say trong vũ điệu xòe, hay lâng lâng trong men rượu cần ngọt lịm, một điệu khắp trữ tình… để rồi tự lúc nào thấy mình trong sáng hơn, biết trân trọng nâng niu những gì mà tạo hóa đã ban cho con người, giúp con người hướng thiện hơn, có thêm nghị lực, niềm tin, vươn lên trong cuộc sống.
Trộm xem em tắm?
Da của em ngần trắng
Da của ái, của êm *
Tay của em lấm lem
Tay của than của bụi
Tay của rừng của núi
Tay của đất của nương.
Em tắm xong lại sạch
Vẫn ngát thơm hoa rừng
Da của em trắng ngần
Là của anh tất cả,
Không phải người xa lạ
Việc gì mà trộm xem!
Em tắm suối giữa mường
Tắm trong mối yêu thương
Có anh đang đứng giữ
Chớ để Tây đến mường.
BẠC VĂN ÙI
"Xin tí xà phòng" thời kháng chiến *"Thành câu đàm tiếu " buổi bình yên
"Tắm tiên"nét đẹp nên gìn giữ
Thoải mái, tự do chẳng mất tiềnĐINH DIÊN KỲ MINHChú thích: *
Thời kháng chiến chống Pháp khi bộ đội hành quân
đi qua làng mạc ở tỉnh Phú Thọ thấy các cô thôn nữ "tắm tiên" bên giếng nước ven đường. Các cô không chút ngượng ngùng đứng chéo kheo một tay che "chỗ kín"một tay giơ ra và rất tự nhiên các cô hỏi xin các chú bộ đội:"Các anh ơi, cho em xin tí xà phòng!".Thời buổi chiến tranh xà phòng là thứ "xa xỉ phẩm" các cô nghĩ bộ đội chắc phải có xà phòng nên mới đánh liều xin như thế. Các chú bộ đội cũng cho nhưng rồi kể cho nhau nghe và lấy đó như "câu chuyện làm qùa"mỗi khi về nhà hay gặp bè bạn. Một đồn mười , mười đồn trăm rồi lan truyền khắp cả nước cho đến mãi sau này ai đi đâu cũng kể chuyện "xin xà phòng"Câu chuyện dần trở thành giai thoại .Đến nỗi trong cộng đồng người thích đùa gọi người Đất tổ là "dân xin xà phòng " " Tiếng lành đồn xa tiếng dữ đồn xa" câu chuyện còn lưu truyền mãi cho đến nay .Nhưng thiết nghĩ bây giờ hình ảnh đó âu cũng là kỷ niệm đẹp của "tình quân dân cá nước"khi nói về chuyện "tắm tiên" ở quê tôi.Bây giờ có muốn được xem "tắm tiên" như thế chắc cũng hơi khó.Anh ơi , cho em xin tí xà phòng!CÁC BÀI HỌA CỦA BLOGGERSquang 09:18 27 thg 5 2012BỨC TRANH TẠO HÓA
Rừng núi mây giăng tựa cõi thiên
Chiều buông nắng tắt cảnh an nhiên
Trên chùa sư sãi say thiền phật
Dưới suối chị em mãi tắm tiên
Nhịp sống vùng cao thật phẳng lặng
Cuộc đời thôn bản đặng hàn yên
Bức tranh tạo hóa luôn vô giá
Nét đẹp miền quê sánh mấy tiền?Quế Hằng 11:07 27 thg 5 2012ĐẶC SẢN TÂY BẮC
Quế Hăng
Thả hồn vào giữa cõi bình yên
Chẳng hiểu trần gian hay thượng thiên
Nước mát mơn man vùng đất thánh
Suối trong ve vuốt chốn đường tiên
Cỏ cây dưạ nước tươi muôn chốn
Hoa lá nhờ em rạng mọi miền
Tây Bắc tắm tiên thành đặc sản
Muốn xem núp bóng khỏi hao tiềnKý Gàn 17:37 27 thg 5 2012Chợt vẳng giọng ai gọi ới ơi
Vang vang trong nắng dưới mây trời
Mấy ông góp của thêm rong đá
Vài cậu gom công phụ nước khơi
Lũ vượn trên rừng che mặt trốn
Đàn nai cạnh suối nghỉ đùa chơi
Tắm tiên thiếu nữa bao người ngóng
Chư thánh tồng ngồng chết mất thôiĐăng Cang 08:15 1 thg 6 2012Họa bài TẮM TIÊN Ở ĐẤT TỔ
( Họa nghịch vận )
Vui chốn Đào Nguyên chẳng phải tiền
Mời anh lên các bản Châu Yên
Tha hồ chiêm ngưỡng em bơi suối
Thỏa thích ngắm nhìn gái tắm tiên
Nét đẹp có từ thời lập địa
Cảnh hay còn giữ buổi khai thiên
Xin đừng làm mất đi điều ấy
Gìn giữ lâu dài : lẽ tất nhiênVU GIANG 16:00 27 thg 5 2012TẮM TIÊN
Có đoàn em gái tắm hồn nhiên
Loã thể khoe mình giữa cõi thiên
Bồng đảo căng tròn bầy mĩ nữ
Vai trần ngực nở đám nàng tiên
Xưa ra khe tắm thanh bình lắm
Giờ xuống suối bơi chẳng được yên
Mấy bác phó nhòn ưa chụp lénMang hình em bán chẳng cho tiềnThanh Dạ 06:05 28 thg 5 2012TẮM TIỀN Ở BIỂN
Xứ biển bây giờ cũng “tắm tiên”
“Tiên” già, “tiên” trẻ rất hồn nhiên
Từ đầu đến gót không cần vải
Trước ngực,sau lưng tất lộ thiên
Lòng dạ vô tư thì cứ ngắm
Ý đồ đen tối ắt không yên
Của trời nhưng cũng đừng mơ tưởng
Chớ có ham vui sẽ tốn tiền !Sĩ Quý 05:53 1 thg 6 2012
TẮM TIÊN
Bất ngờ thấy được tòa thiên nhiên
Trong ngọc trắng ngà giữa lộ thiên
Vóc dáng trời cho vời thế tục
Hình hài mụ nặn tuyệt thần tiên
Khỏa thân phô diễn không lo lộ
Ở lỗ phơi bày chẳng chịu yên
Cái đẹp vẫn mong người thưởng thức
Vì trang quân tử chẳng vì tiền19:47 3 thg 6 2012
TĂNG HOÀNH LÃO
Đinh Diên Kỳ Minh at 06/08/2012 03:08 pm comment
THẦY ĐỒ 14:53 2 thg 6 2012 月到山頭客上津 , 江如幻曜女洗尘. 蓬萊美景 充仙色 下界佳群滿育春 . 樹鳥分心啼不叫 溪魚亂目望無垠 姮娥降世何異別 對 影成章出詩人 Nguyệt đáo sơn đầu khách thượng tân, Giang như diệu ảo nữ tẩy trần. Bồng Lai mỹ cảnh sung tiên sắc, Hạ giới giai quần mãn dục xuân. Thụ điểu phân tâm đề bất khiếu, Khê ngư loạn mục vọng vô ngần. Hằng Nga giáng thế hà dị biệt, Đối ảnh thành chương xuất thi nhân.
Đinh Diên Kỳ Minh at 06/08/2012 03:18 pm reply
TẠM DỊCH Trăng treo đầu núi khách lên đò Thiếu nữ tắm sông dáng tỏ mờ Tiên cảnh Bồng lai phô nét đẹp Trần gian thế tục rạng xuân tơ Chim rừng bặt hót dường khan giọng Cá suối ngưng bơi tưởng mắt mờ Trăng đẹp lung linh chỉ đến thế Ai mà tức cảnh chả làm thơ
Đinh Diên Kỳ Minh at 06/08/2012 03:06 pm comment
Đăng Cang 08:37 3 thg 6 2012 NGHỀ ẤY (họa nguyên vận bài thiếu nữ tắm tiên ) Nghe nói nơi này chẳng tiếp tân Thế mà đủ loại ở trên trần Lắm em" thẩm mỹ" cho "đồ "mới Nhiều chị "đại tu" khỏi hết xuân Khách sộp chịu chơi không sợ tốn Chủ nhà bỏ túi chẳng tần ngần Kinh doanh siêu lợi là nghề ấy Xã hội bao giờ hết bất nhân
Khoe của Trời cho rất thản nhiên
Trong ngà trắng ngọc vẻ thanh thiên
Núi hoa hai trái trăng rằm tỏ
Khe đá một dòng suối cõi tiên
Bản địa phập phồng như sóng động
Thông thiên ngọ nguậy bởi nguồn yên
Nhá nhem tối , sáng thêm huyền bí
Mơ mộng lãng quên khép cửa tiền
CÁC BÀI CẢM TÁC CỦA MỌI NGƯỜI
Quế Hằng 06:13 27 thg 5 2012
THIẾU NỮ TẮM TIÊN
Kìa ai hé mở cái thanh tân
Say cuộc tắm tiên vẻ tuyệt trần
Chú Cuội lăm le tơ tưởng ngọc
Chi Hằng bẽn lẽn ngỡ ngàng xuân
Chim muông che miệng lòng ngơ ngẩn
Hoa lá khép mi dạ ngại ngần
Trăng sáng nước trong lồng thục nữ
Gió mây sửng sốt hóa thi nhân
Vũ GiangVỀ ĐÂY TẮM SUỐIVề đây tắm suối nhé anh ơi
Nước mát trong veo quyện gió trời
Thác đổ rì rầm, rừng đẹp lắm
Hơn nằm phơi nắng,biển trùng khơi
Chiều về em thích bơi dòng suối
Nếu rảnh xin mời anh tắm chơi
Đến tắm bên này đừng ngại nhé
Nơi nào cũng vậy giống nhau thôi
Ký Gàn 17:37 27 thg 5 2012
Họa bài của Vũ Giang
Chợt vẳng giọng ai gọi ới ơi
Vang vang trong nắng dưới mây trời
Mấy ông góp của thêm rong đá
Vài cậu gom công phụ nước khơi
Lũ vượn trên rừng che mặt trốn
Đàn nai cạnh suối nghỉ đùa chơi
Tắm tiên thiếu nữa bao người ngóng
Chư thánh tồng ngồng chết mất thôi
13:19 1 thg 6 2012
Hình Tắm Tiên
Nhiếp ảnh lưu hình cảnh tắm tiên
Những cô gái Thái thả hồn nhiên
Nầy đôi bồng đảo vung toàn núi
Nọ cặp hồng hoa sáng cả miền
Hoa nhũ chập chờn tươi lạc hỷ
Hoa môi mấp máy dịu ưu phiền
Tắm hồ tắm suối hay nằm cạn
Chắc lại nhớ về Bác Thái Phiên
Lưu Nguyễn ngày xưa lội suối tiên
Được dâng cho mấy cặp đào tiên
Ba năm ngắm nghé tiên quen tục
Tam bách ngó ngàng tục biết tiên
Mới rõ đào tiên in dáng tục
Hay ra nhũ bộ nhuốm hình tiên
Múa mây múa áo vờn da tục
Tắm thịt tắm da ướt tóc tiên
TẮM TIÊN
Rừng Xuân yên ả vẻ nguyên sơ
Trong vắt suối ngàn …dệt tứ thơ
Nước biếc mơn man da trắng mịn
Non xanh lả lướt tóc huyền tơ
Mịn màng thân ngọc thơm rừng ước
Mũm mĩm bồng đào ửng suối mơ
Thiên diễm ngất ngây hương nhụy ngát
Nụ hồng chúm chím … nỡ thờ ơ ?
00:32 4 thg 6 2012
SUỐI TIÊN
Phạm Bá Chiểu
Suối vẫn còn đây, tiên chốn nao
Bóng như mãi đó giữa dòng chao
Đá chồng lớp lớp vời non thẳm
Cây chất hàng hàng vút núi cao
Sóng cuộn nhạc vang tình dậy đổ
Nước tuôn thơ vọng ý dâng trào
Bao nàng gái Thái bung xiêm áo
Cảm xúc lòng ai bỗng dạt dào…
月到山頭客上津
,
江如幻曜女洗尘.
蓬萊美景 充仙色
下界佳群滿育春
.
樹鳥分心啼不叫
溪魚亂目望無垠
姮娥降世何異別
對 影成章出詩人
TẠM DỊCH
Trăng treo khách lên đò
Người đẹp tắm sông dáng tỏ mờ
Tiên cảnh, bồng lai phô nét đẹp
Trần gian thế tục rạng xuân tơ
Chim rừng bặt hót dường khan giọng
Cá suối ngưng bơi tưởng mắt mờ
Trăng đẹp lung linh chỉ đến thế
Ai mà tức cảnh chẳng làm thơ
ĐINH DIÊN KỲ MINH